Vài chia sẻ về việc sưu tập thơ Công giáo
VÀI CHIA SẺ VỀ VIỆC SƯU TẬP THƠ CÔNG GIÁO
Hai mươi năm qua, nỗ lực sưu tập và phát hành Thơ Công giáo đã có một số kết quả đáng kể. Hợp tác vào công việc chung này, quý Tác giả cũng như chúng tôi không nhằm tìm hư danh cho riêng mình nhưng chỉ mong cùng cống hiến để phục vụ ích chung của Giáo hội Việt Nam, cụ thể là để giúp các bạn trẻ Công giáo biết rằng trong cộng đồng Dân Chúa Việt Nam đang có một dòng chảy thơ văn Công giáo mà họ được mời gọi tiếp nối. Do đó, những người đã có những bài thơ hay sẽ không ngại đóng góp mà những người chưa có tác phẩm được chọn cũng chẳng bận lòng.
Nhân dịp Xuân về, chúng tôi xin được chia sẻ đôi điều, mong Độc giả và các Tác giả thơ bốn phương tiếp tục góp phần để giúp cho công việc này đạt thêm những thành quả mới.
1. THÀNH QUẢ VIỆC SƯU TẬP ĐÃ QUA
Các ấn bản sưu tập Thơ Công giáo đã phát hành không những được nhiều anh chị em tín hữu mà cả nhiều người ngoài Công giáo, cả trong giới nghiên cứu văn học, quan tâm. Cụ thể, tất cả 15 tác giả được giới thiệu trong sưu tập Kinh Trong Sương (Trăng Thập Tự chủ biên, Nxb Phương Đông 2007), đã được chọn đưa vào bộ sách “Những bài thơ Việt Nam hay lạ xưa nay” của Long Biên Trương Quang Nguyên (tập II và tập III, do Nxb Văn Nghệ 2009 và 2010 – số điện thoại của tác giả: 08-3849-5376)) cùng với 5 tác giả Công giáo khác. Trước kia người ta chỉ biết duy nhất một mình Hàn Mạc Tử. Đây là lần đầu tiên một bộ sách nghiên cứu thơ Việt Nam đã đồng loạt giới thiệu tác phẩm của 20 tác giả Công giáo. Số tác giả thơ Công giáo có sách in riêng rất ít. Nếu không được giới thiệu trong các bộ sưu tập, đa số sẽ không được công chúng biết đến.
Năm 2012, kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Hàn Mạc Tử, ban mục vụ Văn hóa Giáo phận Qui Nhơn đã ấn hành bộ sưu tập CÓ MỘT VƯỜN THƠ ĐẠO, 2000 trang, ngoài tập 1 dành riêng cho Hàn Mạc Tử, ba tập còn lại giới thiệu 140 tác giả thơ có năm sinh từ 1912 về sau. Ai cần, có thể đọc bản pdf tại: http://gpquinhon.org/qn/download/
Trong nội bộ, các tác giả tho trong bộ sưu tập cảm thấy phấn khởi vì được quan tâm và trân trọng. Với ngày họp mặt kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Hàn Mạc Tử, nhiều tác giả xúc động vì lần đầu tiên được gặp các anh chị em khác. Hơn nữa, bộ sách đã gợi hứng cho nhiều bạn trẻ Công giáo dấn thân vào nghiệp viết lách.
Đối với bên ngoài, mặc dù sách không phát hành ở các nhà sách tổng hợp ngoài đời, trong giới văn học dần dần cũng đã có những người biết đến và có những đánh giá tích cực. Chúng tôi cũng mong quý độc giả giới thiệu rộng rãi để có thêm những vị trong giới phê bình văn học biết đến bộ sách này.
2. CHƯƠNG TRÌNH TIẾP THEO
Ngoài những tác giả có mặt trong bộ sách 2012 nói trên, hiện vẫn còn nhiều tác giả Công giáo có những bài thơ Đạo giá trị nhưng chưa được công chúng biết đến.
Nay chúng tôi đang tiến hành sưu tập đợt hai, dự kiến sẽ phát hành năm 2015 nhân kỷ niệm 75 năm Hàn Mạc Tử về với Chúa. Tựa sách sẽ là VƯỜN THƠ ĐẠO NỞ HOA. Đợt hai này, ngoài một tập dành riêng cho Hàn Mạc Tử, mấy tập sau sẽ gồm những gương mặt thơ khác chưa được giới thiệu ở đợt trước.
Trong hai năm qua, chúng tôi đã cố gắng tìm kiếm và thu thập thơ Đạo từ các trang truyền thông Công giáo. Cùng thời gian đó, một số tác giả đã trực tiếp gửi bài cho chúng tôi. Có những vị chúng tôi đã hồi đáp ngay và cũng có những vị chúng tôi chưa có điều kiện hồi đáp. Ước mong những vị chưa được hồi đáp niệm tình thứ lỗi cho sự chậm trễ của chúng tôi.
Trong thời gian qua, linh mục chủ biên đã sao chép những bài thơ tìm được, gửi đến ba vị trong ban tuyển đọc xem trước, một ở Gia Lai và hai ở Bình Định. Mỗi vị đọc và đánh giá theo thang bậc A, B, C vào từng bài thơ. Cả ba vị đã có cuộc hội ý chung trong ba ngày 09-11 tháng 12-2013 để bàn thảo đi đến thống nhất cùng với linh mục chủ biên.
Trong ba ngày làm việc đợt này, chúng tôi đã tổng hợp ý kiến và lượng giá thơ của 81 tác giả, trong đó 33 tác giả đã có những bài đầu tiên được chọn: 18 tác giả chỉ mới chọn được 1 bài, 5 tác giả chọn được 2 bài, 2 tác giả được 3 bài, 4 tác giả được 4 bài, 2 tác giả được 5 bài và 2 tác giả được 6 bài. Chúng tôi sẽ dựa trên cơ sở này để liên lạc với từng tác giả và xin thêm những bài thơ hay khác.
Chúng tôi đang tiếp tục công việc với những tác phẩm mới nhận được cũng như những tác phẩm sẽ nhận và tìm được trong thời gian tới. Dự kiến sẽ làm việc chung lần tới vào sau lễ Phục Sinh 2014.
Sau bộ sách 2015, chúng tôi sẽ tạm ngưng công việc sưu tập thơ để tập trung đầu tư sang lãnh vực văn xuôi. Do đó, chúng tôi cũng mong được giới thiệu nhiều tác giả trẻ vào bộ sách 2015. Lần trước, tác giả trẻ nhất sinh năm 1990. Lần này chúng tôi hy vọng sẽ giới thiệu cả những tác giả có năm sinh 1996.
Ước mong các trang truyền thông Công giáo và độc giả bốn phương giới thiệu cho chúng tôi biết những tác giả có thơ hay và cung cấp địa chỉ, email hoặc số điện thoại để chúng tôi có thể liên lạc xin bài.
3. MỘT SỐ TÁC GIẢ ĐƯỢC BIẾT ĐẾN NHIỀU NHƯNG CHƯA CÓ BÀI
Cách riêng chúng tôi ước mong độc giả bốn phương giúp thông tin về các tác giả Hà Thượng Nhân, Hà Huyền Chi, Từ Linh, Từ Khang Yến, Hoài Diệu, Phùng Bá Thọ, Khải Triều và Tuyết Mai. Với những tác giả còn sống, chúng tôi mong có được email và số điện thoại để trao đổi trực tiếp. Với những vị đã khuất, nếu ai đang giữ được những bài thơ Đạo, hình ảnh, các thông tin cá nhân và lời chứng đức tin của họ, xin vui lòng chia sẻ cho chúng tôi. Cũng thật đáng quý nếu chúng tôi biết được địa chỉ, email hoặc số điện thoại những thân nhân gần nhất của các tác giả ấy để có thể liên lạc.
4. THƯ GỬI CÁC TÁC GIẢ
Thưa quý tác giả
Việc sưu tập và ấn hành các tác phẩm văn chương mang nội dung Kitô giáo không chỉ là việc có tính văn học mà còn là một việc tông đồ, nhằm góp phần loan Tin mừng qua văn chương nghệ thuật. Vì thế, chúng tôi cũng ước mong quý tác giả tích cực góp phần.
Dù thời gian và điều kiện làm việc eo hẹp, chúng tôi vẫn cố gắng tối đa để việc bình chọn được khách quan.
Qua đợt tuyển chọn vừa rồi, chúng tôi xin gửi đính kèm dưới đây vài kinh nghiệm cụ thể đã nhìn thây được để thuận tiện cho quý Tác giả dễ hợp tác. Nhiều Tác giả đã có những bài thơ hay nhưng khi gửi bài tham gia bộ sưu tập lại tự chọn ra những bài không phù hợp với tiêu chí của bộ sưu tập. Để tránh trường hợp ấy, xin lưu ý:
1. Cần phân biệt bài thơ hay với bài thơ mang tính chất kỷ niệm riêng tư. Đừng chọn những bài được những người trong cuộc (mà nội dung bài thơ nhắc đến) ưa thích. Hãy chọn những bài được quần chúng rộng rãi ưa thích.
2. Cần phân biệt bài thơ hay với bài thơ rườm rà ý tưởng. Thơ dẫn dắt tâm hồn người đọc và người nghe bằng hình ảnh, không lý luận giải thích dài dòng bằng các từ nối (liên từ).
3. Đừng dùng những từ thừa, thiếu chọn lọc. Cần can đảm loại bỏ những đoạn, những câu, những ý, những hình ảnh không phục vụ đề tài (cảm xúc chính).
4. Cần có bố cục vững: mở, thân, kết. Nên học bố cục của bài thơ Đường, chỉ có 8 câu nhưng bố cục luôn chặt chẽ.
5. Cần quan tâm tới âm thanh và nhịp điệu. Cũng đừng lẫn lộn “đồng âm” và “vần”. Đồng âm không được xem là vần.
5. Đừng lẫn lộn diễn ca và thơ. Bài “diễn ca” chuyển tải nội dung giảng giải về đạo lý khách quan sang văn vần. Còn “thơ” đặt nặng nơi cảm nhận và cảm nghiệm riêng rất cô đọng. Có thể về sau chúng tôi sẽ thực hiện một sưu tập riêng về “diễn ca”, nhưng trong bộ sưu tập đợt 2 này, Ban Biên tập không chọn các tác phẩm “diễn ca”.
6. Thơ lục bát không dễ làm như người ta tưởng. Không biết cách diễn đạt, sẽ chỉ là những bài vè chứ không phải thơ.
7. Những bài “thơ” làm theo đơn đặt hàng, mang tính ghi nhận “sự kiện” (mừng lễ, viết theo chủ đề Tin mừng Chúa nhật, Năm đức tin, vv…) vẫn có giá trị riêng của nó nhưng không nằm trong đối tượng sưu tập của chúng tôi.
Văn chương nghệ thuật là lãnh vực rất rộng, với những quan niệm đa dạng. Một bộ sưu tập không thể ôm hết mọi thứ, Ban Biên tập chúng tôi thấy cần phải chọn một giới hạn để có thể hoàn thành công việc cần làm. Chắc hẳn chọn lựa của chúng tôi không đáp ứng những cái nhìn khác nhau của nhiều người, nhưng chúng tôi không thể làm khác hơn. Hy vọng rằng những gì chúng tôi không làm được thì rồi những người có điều kiện thuận lợi hơn sẽ làm.
Chúng tôi hy vọng một vài chia sẻ đơn sơ ngắn gọn trên đây có thể giúp quý Tác giả phần nào trong việc tự lượng giá bài của mình, đồng thời cũng thông cảm hơn với công việc và mục đích phục vụ của nhóm biên tập chúng tôi.
Tác giả nào quan tâm muốn tham gia bộ sưu tập theo hướng trên đây, xin vui lòng gửi về khoảng 20 bài thơ Đạo. Khi quý Tác giả có đủ bài được chọn (tối thiểu 2 bài, tối đa 15 bài), chúng tôi sẽ thông báo để xin quý tác giả cung cấp tiểu sử và hình ảnh.
Cũng xin nhắc thêm rằng chúng tôi không làm công việc bình thơ. Thay vào đó, để giúp độc giả cảm nghiệm chất đạo trong những bài thơ được giới thiệu, chúng tôi mời chính Tác giả chia sẻ một chứng từ đức tin, có thể gợi lên cái hồn của các tác phẩm.
5. ĐIỆN CHỈ NHẬN BÀI
Rất mong quý Độc giả giúp các thông tin cần thiết và quý Tác giả tiếp tục gửi bài tham gia về: thoconggiao@gmail.com
Những ai cần gửi bài qua đường bưu điện, xin đề:
Lm VÕ TÁ KHÁNH
116 – Trần Hưng Đạo
Tp. Quy Nhơn, Bình Định
Xin gửi về trước ngày 30-6-2014.
Nguyện chúc quý Tác giả và Độc giả bốn phương cùng gia đình một Năm mới an bình hạnh phúc trong Chúa.
Thay lời Ban Biên Tập,
Chủ biên,
Lm Gioan Phêrô Võ Tá Khánh (Trăng Thập Tự)
