Thánh Giu-se: Một đời sống âm thầm nhưng tranh đấu trong đức tin

Thứ ba - 18/03/2025 00:51 57 0

THÁNH GIU-SE: MỘT ĐỜI SỐNG ÂM THẦM
NHƯNG TRANH ĐẤU TRONG ĐỨC TIN

Hôm nay, Giáo Hội hân hoan mừng lễ trọng kính Thánh Giu-se, Bạn Trăm Năm của Đức Trinh Nữ Ma-ri-a. Dù phụng vụ Mùa Chay có bầu khí sám hối riêng, chúng ta vẫn dành trọn vẹn niềm vui để suy tôn Thánh Giu-se, Đấng được mệnh danh là “Người công chính,” là “Phu quân khiêm hạ của Mẹ Ma-ri-a,” và cũng là “Dưỡng phụ yêu thương của Chúa Giê-su.” Nơi Thánh Giu-se, chúng ta bắt gặp một tấm lòng can đảm, một đức tin mạnh mẽ nhưng âm thầm, một tâm hồn luôn “thưa vâng” đối với thánh ý Thiên Chúa. Lời Chúa trong các bài đọc hôm nay cũng soi sáng cho chúng ta thấy rõ hơn khuôn mặt thâm trầm mà rực rỡ đức tin này.

Trước hết, Tin Mừng (Mt 1,16.18-21.24a) kể lại nguồn gốc Đấng Cứu Độ và công cuộc tham gia của Thánh Giu-se. Thánh Mát-thêu trình bày gia phả Chúa Giê-su kết thúc bằng: “Ông Gia-cóp sinh ông Giu-se, chồng của bà Ma-ri-a, bà là mẹ Đức Giê-su, Đấng cũng gọi là Ki-tô.” Sau đó, khi nói đến việc Đức Ma-ri-a mang thai bởi quyền năng Chúa Thánh Thần, Thánh Mát-thêu làm nổi bật phản ứng đầy nhân từ và công chính của Giu-se: thay vì làm lớn chuyện hay tố giác, ông định lòng rút lui trong âm thầm. Thế nhưng, ý định ấy được chuyển hướng khi sứ thần báo mộng, mời gọi ông hãy đón nhận Ma-ri-a làm vợ và đón lấy Hài Nhi do Chúa Thánh Thần ban tặng. Giu-se mau mắn vâng phục thánh ý, thực hiện điều sứ thần truyền, đón Ma-ri-a về nhà và đặt tên con trẻ là “Giê-su,” vì “chính Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi.”

Trong đoạn Tin Mừng ấy, Thánh Giu-se không nói một lời, nhưng hành động của ông vang dội hơn bất kỳ ngôn từ nào. Tin Mừng nhấn mạnh: “Khi tỉnh giấc, ông Giu-se làm như sứ thần Chúa dạy.” Chữ “làm” ở đây diễn tả một sự tuân phục nhanh chóng và tuyệt đối trước thánh ý Thiên Chúa. Không thắc mắc, không phản kháng, cũng không viện lý do. Chỉ duy nhất một điều: vâng phục và thực thi. Qua đó, Lời Chúa mạc khải cho chúng ta biết: Thánh Giu-se quả là mẫu gương của đức tin sống động. Ngài không những “tin” bằng lòng chấp nhận, mà còn “tin” bằng hành động cụ thể. Sự phó thác triệt để ấy thể hiện đức công chính sâu xa và lòng trông cậy tuyệt đối nơi kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa.

Trong Phúc Âm, Thánh Giu-se luôn xuất hiện trong thinh lặng. Không một lời của ngài được ghi lại, nhưng hành vi của ngài lại vô cùng năng động. Ta biết ngài “đón Ma-ri-a về,” “đưa Hài Nhi Giê-su đi Bê-lem,” “dẫn gia đình trốn qua Ai Cập,” “rồi lại hồi hương về miền Ga-li-lê” theo chỉ dẫn của sứ thần Chúa. Tất cả những chuyến lên đường hay di chuyển ấy, dù gắn liền với muôn vàn khó khăn của hoàn cảnh thực tế, vẫn được Thánh Giu-se thi hành một cách mau mắn, thể hiện tấm lòng sẵn sàng hiến thân cho chương trình của Thiên Chúa. Đúng như lời Đức Cha Giuse Vũ Duy Thống đã nhấn mạnh: Thánh Giu-se chính là “con người của niềm tin,” một niềm tin phải liên tục “lên đường,” ra khỏi sự an toàn cá nhân để đón nhận điều Chúa muốn.

Chúng ta có thể dừng lại phân tích ba “lần lên đường” rất rõ nét của Thánh Giu-se, qua đó nhận thấy đức tin kiên trung của ngài:

Thứ nhất, lên đường ra khỏi “ý riêng” để đi vào “ý Chúa.” Ban đầu, khi Ma-ri-a có thai bởi quyền năng Chúa Thánh Thần, Giu-se bị đẩy vào tình huống vô cùng khó xử. Ông đứng giữa lề luật Mô-sê – đòi hỏi phải công khai chuyện “vị hôn thê” mang thai lạ và sự thương cảm dành cho Ma-ri-a. Với tư cách “người công chính,” lề luật buộc ông tố cáo, nhưng trái tim ông yêu thương Ma-ri-a lại không cho phép ông làm tổn hại bà. Trong hoàn cảnh tiến thoái lưỡng nan, Giu-se muốn rút lui kín đáo để giữ danh dự cho Ma-ri-a. Tuy nhiên, sứ thần Chúa lại can thiệp, đề nghị ông “đừng ngại” đón bà về nhà. Đây chính là lúc Giu-se phải quyết định: tuân theo cách hành xử “dựa trên lề luật” hay đi theo “tiếng gọi” mạo hiểm của Thiên Chúa? Cuối cùng, lòng tin đã giúp ngài chọn con đường cao hơn, chấp nhận đánh đổi danh tiếng để thi hành chương trình của Chúa. Qua đó, ông “ra khỏi ý riêng” và hoàn toàn phó thác cuộc đời mình trong tay Thiên Chúa.

Thứ hai, lên đường ra khỏi cuộc sống yên ả, mơ ước hạnh phúc thuần túy cá nhân để đón nhận vô vàn thách đố. Sau khi đón Ma-ri-a làm vợ, Giu-se đứng trước bao khó khăn thực tế: phải lên đường về Bê-lem khai sổ bộ đúng dịp Ma-ri-a sắp sinh, đành để Chúa Giê-su cất tiếng khóc chào đời nơi máng cỏ nghèo hèn. Ngay khi hơi ấm niềm vui Giáng Sinh còn chưa kịp lan tỏa, ông lại tiếp tục nhận mệnh lệnh chạy trốn sang Ai Cập để bảo vệ Hài Nhi. Cuộc sống yên ổn nơi quê nhà bị xáo trộn; giờ đây, Giu-se phải đối diện với cảnh tha hương, bần hàn. Nhưng dù đi đến đâu, đối đầu với bất kể nguy nan nào, ông vẫn trung thành hoàn toàn, tin rằng sự hướng dẫn của Chúa là con đường tốt nhất cho gia đình thánh. Đó là “đức tin liều lĩnh,” dám bỏ lại mọi trật tự cũ để sống theo sự sắp đặt nhiệm mầu của Thiên Chúa.

Thứ ba, lên đường ra khỏi “vòng khép kín,” chỉ nghĩ cho riêng mình, để bước vào sứ mạng “cứu thế” rộng lớn hơn. Khi vua Hêrôđê băng hà, giấc mộng thứ ba lại thúc giục Giu-se đưa gia đình trở về. Về đâu? Câu trả lời là “miền Ga-li-lê,” chứ không phải vùng Giu-đê, nơi Hài Nhi có thể sống gần kề trung tâm chính trị hay đền thờ. Thiên Chúa muốn Con của Ngài lớn lên ở miền quê Nazarét, lặng lẽ nhưng vẫn dễ dàng tiếp cận với muôn dân khi tới thời rao giảng. Giu-se “lên đường” mang tính sứ vụ: thay vì kiếm tìm an toàn chật hẹp, ông đón nhận một không gian sống mới, tạo điều kiện cho Chúa Giê-su sau này tiếp cận dân chúng dễ dàng hơn. Qua đó, Giu-se cho thấy niềm tin không co cụm, trái lại cần mở rộng biên cương, không sợ khó khăn để sứ mạng Cứu Độ của Chúa được thực hiện trọn vẹn.
Nhìn lại những điều ấy, ta thấy Thánh Giu-se thật xứng danh “người công chính,” không theo nghĩa tuân thủ máy móc lề luật, mà là một con người để cho Chúa Giê-su và Mẹ Ma-ri-a được an toàn và lớn lên trong an bài của Chúa. Chính việc “không nói một lời nhưng hành động rất nhiều” của ngài làm nổi bật tinh thần âm thầm, khiêm hạ. Chính nhờ ân sủng và lòng tin mạnh mẽ, Giu-se sẵn sàng chấp nhận quên mình để dấn bước cho Chúa. Ngài âm thầm như một nền đất, ươm mầm và đỡ nâng Hài Nhi Giê-su, để rồi Hài Nhi ấy lớn lên, thực hiện công trình Cứu Độ vĩ đại. Chúng ta tôn kính Thánh Giu-se và học nơi ngài bài học phó thác, tín trung, kiên vững, dám để Chúa dẫn dắt.

Mùa Chay là thời gian thuận lợi để ta suy ngẫm về cách chúng ta đáp trả ơn Chúa. Thánh Giu-se nhắc ta nhớ rằng Thiên Chúa có thể can thiệp vào đời sống ta theo cách khác thường. Sẽ có những biến cố vượt ngoài dự đoán, những tình huống khiến ta bối rối, thậm chí chao đảo. Nhưng nếu ta học được tấm lòng “đón nhận và thi hành” như Giu-se, biết tin rằng Thiên Chúa luôn hướng dẫn, ắt ta sẽ trông thấy hoa trái của lòng tin tưởng ấy. Một số người hay ngại ngần, nghĩ rằng mình chưa sẵn sàng cho điều Chúa mời gọi, hoặc sợ bị thiệt thòi nếu phó thác trọn vẹn. Thánh Giu-se cho thấy phần thưởng của việc tín thác nơi Thiên Chúa cao hơn vô vàn nỗi sợ. Ngài đã sống trọn phần đời làm “dưỡng phụ Chúa Giê-su” trong âm thầm, nhưng niềm vui khi có Chúa ở cùng chắc chắn tràn ngập hơn bất kỳ danh vọng nào.

Đọc bài đọc 1 (2Sm 7,4-5a.12-14a.16), chúng ta nhận thấy lời hứa của Thiên Chúa với vua Đa-vít: “Dòng dõi ngươi sẽ trường tồn... Ta sẽ làm cho triều đại ngươi vững bền.” Đây chính là lời hứa cứu độ, sau này được ứng nghiệm nơi Chúa Giê-su, Đấng xuất thân từ dòng tộc Đa-vít. Thánh Giu-se, một thành viên của “con cháu Đa-vít,” đã đóng vai trò quan trọng để lời hứa đó được hiện thực. Ngài, bằng sự hoán cải nội tâm, đã trở thành người gìn giữ gia phả Con Vua Đa-vít, nhờ thế truyền thống cứu độ từ thời Cựu Ước tiếp tục vươn sang Tân Ước. Điều này vừa khẳng định vai trò cao quý của Giu-se, vừa nêu bật cách Thiên Chúa vận hành qua những con người tưởng chừng nhỏ bé, nhưng có lòng tin kiên vững.

Trong bài đọc 2 (Rm 4,13.16-18.22), Thánh Phaolô đề cao đức tin của tổ phụ Áp-ra-ham, một niềm tin được coi là “điều chính yếu” dẫn đến ơn công chính hóa. Tương tự như Áp-ra-ham, Giu-se cũng phải đối diện với nhiều thử thách vượt quá khả năng suy luận, nhưng đã bước đi trên con đường “không thấy mà tin,” để rồi trở thành người cộng tác trực tiếp trong mầu nhiệm Nhập Thể. Thánh Giu-se, vì thế, là một “Áp-ra-ham mới,” từ bỏ mọi trật tự cũ, tin rằng không có gì là không thể với Thiên Chúa, và cuối cùng trở nên người đồng hành, bảo trợ Đấng Cứu Thế. Niềm tin ấy không dừng ở câu khẩu hiệu, mà thể hiện qua hàng loạt quyết định “lên đường” theo sự mách bảo của sứ thần Chúa.

Vậy, trong bối cảnh Mùa Chay, chúng ta học gì nơi Thánh Giu-se? Trước hết, chúng ta được mời gọi sống vâng phục Thiên Chúa nhiều hơn, dám đánh đổi ý riêng, danh dự, sự an nhàn, để chọn điều Chúa muốn. Thứ hai, chúng ta được mời gọi yêu thương gia đình mình. Giu-se đã hy sinh tất cả cho Đức Ma-ri-a và Hài Nhi Giê-su, lo lắng cho họ có nơi chốn nương thân, bảo đảm họ không rơi vào nguy hiểm. Người cha, người chồng trong gia đình hôm nay cần học gương Giu-se về sự bao bọc, sẵn sàng hy sinh, dù phải chịu nhiều thua thiệt. Thứ ba, chúng ta được mời gọi sống đời nội tâm sâu sắc. Giu-se không khoe khoang, không cường điệu hành trình của mình. Ngài âm thầm để Chúa dẫn dắt, lắng nghe Chúa qua những giấc mơ, qua sự trợ lực của ơn Thánh Thần, thay vì ồn ào chứng tỏ. Mùa Chay thúc giục chúng ta lặng lại, tìm gặp Chúa trong cõi lòng, đón nhận những “lời mời” tinh tế mà Chúa gửi gắm vào cuộc đời.

Để có thể áp dụng vào cuộc sống, thiết nghĩ ta hãy ghi nhớ vài điều thực tế: Thứ nhất, hãy có lòng bác ái cụ thể trong gia đình. Thánh Giu-se là mẫu gương về người cha, người chồng sẵn sàng xả thân để bảo vệ vợ và con, không màng đến an nguy bản thân. Mỗi người cha, người mẹ hôm nay cũng hãy vun đắp gia đình bằng sự hy sinh thời giờ, sự hiện diện chân thành, để con cái nhận ra gương yêu thương thực tế nhất. Thứ hai, hãy củng cố đức tin qua việc siêng năng lắng nghe và cầu nguyện. Chúa đã dùng giấc mơ để nhắn nhủ Giu-se, nghĩa là Chúa có thể dùng muôn cách để nói với ta. Điều quan trọng là ta phải chuẩn bị tâm hồn, sẵn sàng, mở lòng để “hiểu” và “làm” như Giu-se. Đừng quên Lời Chúa, những gợi ý của Giáo Hội, hay ý kiến của những người khôn ngoan xung quanh cũng có thể là tiếng Chúa mời gọi. Thứ ba, đừng ngại dấn thân cho sứ mạng. Như Giu-se không ngại đường xa di chuyển, chúng ta cũng hãy vượt qua “vùng an toàn” mà Chúa có thể đang đòi hỏi ta rời bỏ, để bước vào hành trình phục vụ Hội Thánh và tha nhân. Có thể đó là tham gia hoạt động tông đồ, bác ái, truyền giáo, hay đơn giản chỉ là một quyết định “bỏ mình” nào đó để người khác được lợi ích.

Nhìn sang chiều kích cộng đoàn, Thánh Giu-se còn là Đấng Bảo Trợ Hội Thánh hoàn vũ. Ngài là chỗ dựa vững vàng cho Mẹ Ma-ri-a và Chúa Giê-su, thì ngày nay ngài cũng trở thành “Bổn mạng Giáo Hội,” đồng hành và che chở chúng ta. Khi Giáo Hội đối diện với muôn thách đố, ta cậy trông Thánh Giu-se, để cùng ngài học bài học cậy trông sắt son, đón nhận Thánh Ý Chúa. Như xưa Giu-se giải quyết biến cố Đức Ma-ri-a thụ thai cách lạ lùng, bảo vệ Chúa Hài Nhi trước sự truy lùng của Hêrôđê, thì nay ngài vẫn tiếp tục “trấn an” ta, giúp ta tin rằng Thiên Chúa vẫn làm chủ lịch sử và Ngài ban ơn phù trợ cần thiết. Mùa Chay còn nhắc ta đừng quên thánh giá mỗi ngày. Giu-se cũng chẳng thiếu thập giá, nhưng ngài đón nhận, mang lấy và biến nó thành cơ hội tiến sâu vào tình yêu Chúa. Chúng ta cũng vậy, đừng lẩn tránh gian khó, mà hãy phó thác vào Chúa, dùng gian khó để rèn dũa đức tin.

Nếu đức tin là một sự lên đường liên tục, thì thông qua những đáp ứng lên đường mau mắn của Giuse trong những lần được mộng báo, ta có thể gọi ngài là ‘con người của niềm tin. Quả thực, trong thinh lặng, Thánh Giu-se đã minh chứng một đức tin mãnh liệt. Ngài đã lên đường ra khỏi ý riêng, sống chan hòa với kế hoạch của Chúa; lên đường ra khỏi an nhàn, dấn thân đương đầu sóng gió; lên đường ra khỏi ranh giới hạn hẹp, mở lối cho Con Thiên Chúa bước vào thế giới. Mẫu gương Giu-se vẫn tỏa sáng xuyên suốt hơn hai ngàn năm lịch sử Hội Thánh, thúc đẩy chúng ta hôm nay dám can đảm trả lời “xin vâng” với Chúa, dám lặng lẽ thực hành điều Ngài muốn.

Nguyện xin Thánh Giu-se, Đấng Bạn Trăm Năm của Đức Trinh Nữ Ma-ri-a, Đấng Bảo Trợ của Hội Thánh, chuyển cầu cho mỗi người chúng ta. Xin ngài nâng đỡ đức tin yếu kém của ta, để ta không ngại “lên đường” cùng Chúa trong Mùa Chay thánh. Xin ngài giúp ta noi gương âm thầm, khiêm nhường, tuân phục thánh ý, không dừng lại ở những lời tuyên xưng, nhưng đi đến hành động cụ thể của lòng mến. Xin ngài cho ta, nhất là những người cha, người mẹ, người đang gánh vác trách nhiệm, ý thức rằng mọi chức vụ hay quyền hành trong tay ta cũng phải trở thành khí cụ phục vụ. Và cuối cùng, nhờ lời bầu cử mạnh thế của Thánh Giu-se, xin cho chúng ta tìm được hạnh phúc sâu xa khi để Chúa định đoạt đời mình, để một ngày kia cùng với Thánh Giu-se, ta vui mừng trong Nước Trời nơi mọi công khó đã hóa vinh quang.