“Trong tôi có một tu sĩ”: Giáo sư Kinh Thánh của Đức Lêô, nhà giảng đạo hướng nội

Nữ tu thần học gia Dianne Bergant trao đổi với Linh mục Dòng Tên Ricardo da Silva để giúp các nhà đi giảng phát triển khả năng giảng và thu hút cộng đoàn hiệu quả hơn.

Gần như mọi người khi nghe đến “Chúa Ba Ngôi” thường nghĩ đến “mầu nhiệm”, một khái niệm trừu tượng và khó giải thích. Nhưng với Nữ tu Dianne Bergant, lễ kính Chúa Ba Ngôi (năm C) là cơ hội để chúng ta đặt nền tảng giáo lý vào đời sống hằng ngày. Sơ mời gọi chúng ta suy gẫm mối tương quan giữa con người và Đấng Tạo Hóa: “Thiên Chúa luôn hành động qua tạo vật, Ngài không làm gì một mình. Cũng vậy với Chúa Thánh Thần, Ngài không hoạt động đơn độc nhưng qua chúng ta.” Vì thế, thay vì hỏi Chúa Thánh Thần đang hoạt động ở đâu trong thế giới,  chúng ta nên hỏi: “Chúng ta đưa Ngài đến đâu để Ngài có thể hành động?”

Dựa trên khôn ngoan của tạo dựng trong sách Châm Ngôn, sứ mệnh cứu chuộc của Đức Kitô trong thư Thánh Phaolô gởi tín hữu Rôma, trên năng động của Thần Khí trong Tin Mừng Thánh Gioan, Sơ giảng về mầu nhiệm Ba Ngôi, lời mời gọi chúng ta dự vào chính mối tương quan thiêng liêng này: “Nếu chúng ta cầu nguyện cho Nước Chúa trị đến thì chính chúng ta là người thực hiện để Nước Chúa trị đến. Chúng ta là người đưa quyền năng Chúa Thánh Thần vào thế giới chúng ta đang sống.”

Bài giảng của Sơ, học thuật của Sơ hình thành qua sự chú ý đến bối cảnh và mối tương quan. Sơ thuộc Dòng Thánh Agnes, học giả Cựu Ước nổi tiếng. Trong hơn 40 năm Sơ dạy Kinh Thánh và chú giải tại Liên hiệp Thần học Công giáo ở Chicago. Sơ giải thích: “Thiên Chúa làm việc với chúng ta. Thiên Chúa làm việc trong chúng ta. Thiên Chúa làm việc qua chúng ta. Đó là tất cả những gì chúng ta có thể nói về Chúa Ba Ngôi, điều này nói lên tất cả về cuộc sống chúng ta.”

Sơ là giáo sư, tác giả dày dạn kinh nghiệm với nhiều quyển sách, gồm các tài liệu giảng lễ dựa trên các bài đọc phụng vụ: Rao giảng Bài Đọc Mới, Lời Chúa cho Mọi Mùa và Sống Lời Chúa (Preaching the New Lectionary, The Word for Every Season và Living the Word), Sơ phục vụ Giáo hội rộng lớn hơn qua học thuật và đối thoại, Chủ tịch Hiệp hội Kinh Thánh Công giáo, thành viên Đối thoại Học giả Công giáo-Do Thái ở Chicago gần ba thập kỷ. Sơ không viết sẵn bài giảng, Sơ chuẩn bị bằng cách đi và đọc to các bài đọc. Sơ giải thích: “Tôi suy nghĩ, tôi nói trong đầu, tôi đã viết rất nhiều, không phải là tôi không biết cách, nhưng giảng lễ là hình thức diễn tả một cách rất khác.”

Trong đời đi dạy, Sơ đã dạy cho hàng ngàn sinh viên, giáo dân, thần học gia, linh mục, giám mục và cả hồng y. Nhưng không nhiều giáo sư còn sống có thể nói mình đã từng dạy giáo hoàng tương lai. Khi đó, trong lớp chú giải Kinh Thánh của Sơ, ngài là thanh niên trầm lặng chuẩn bị bước vào đời sống tu trì, bây giờ ngài được cả thế giới biết đến với tên gọi Giáo hoàng Lêô XIV.

Sơ nhớ lại: “Chuyện này đã 45 năm rồi. Ngài là thanh niên  trẻ trầm tĩnh, nghiêm túc, nhưng không đến mức không biết tận hưởng cuộc sống. Ngài không khép kín, chỉ trầm lặng thôi.”

Điều gì làm Sơ nhớ rõ như vậy? Sơ trả lời: “Khi tôi dạy tiểu học, tôi luôn giữ lại ảnh của học sinh. Khi tôi dạy Đại học, tôi luôn giữ lại điểm của sinh viên, nên khi tôi nói đó là một sinh viên giỏi, tôi có bằng chứng.”

Như tôi đã nói, khi đọc các bài đọc: Thiên Chúa thật sự phục vụ chúng ta. Khi đọc sách Châm Ngôn, các câu châm ngôn mô tả vẻ đẹp thiên nhiên mà chúng ta là một phần trong đó, chúng ta không chỉ sống trên trái đất nhưng chính chúng ta là trái đất đang sống. Chúng ta là trái đất biết suy nghĩ về chính mình. Theo một nghĩa nào đó, chúng ta là lương tâm của vũ trụ. Vì thế, chúng ta đắm chìm trong đó, vì chúng ta là một phần của vũ trụ.

Trong sách Châm ngôn, chúng ta nhận ra trọng tâm là tạo dựng, với vũ trụ học và các ngành khoa học mới, thế giới mở ra nhiều khám phá mới về công trình tạo dựng, chúng ta có rất nhiều câu hỏi. Và câu hỏi chúng ta nên đặt ra là: Tại sao? Tại sao Thiên Chúa lại làm điều đó? Không phải vì chúng ta sẽ có câu trả lời, nhưng việc đặt câu hỏi sẽ giúp chúng ta nhận ra tầm quan trọng của điều này, nhận ra chúng ta được đặc ân như thế nào, và đồng thời chúng ta có trách nhiệm như thế nào.

Chúng ta giữ sự cân bằng: đặc ân là một phần của thế giới tự nhiên, một phần của tạo dựng, sự khôn ngoan này rất quan trọng vì chúng ta có trách nhiệm gìn giữ nó. Chúng ta vừa có đặc ân, vừa có trách nhiệm gánh vác và bảo vệ công trình tạo dựng.

Tạo dựng là nơi mọi sự bắt đầu. Thư Thánh Phaolô gởi tín hữu Rôma đưa ra khái niệm thường được gọi là “tạo dựng mới”: phép rửa tội, chúng ta được cứu khỏi chính mình. Chúng ta không phải lo lắng việc được cứu khỏi thời tiết xấu hay quyền lực của thiên nhiên. Điều chúng ta thực sự phải lo là được cứu khỏi chính mình: nhỏ nhen, giận dữ của chính chúng ta. Và Chúa Giêsu không chỉ sống một cuộc đời để rồi chết, nhưng chính cách Ngài sống đã dẫn đến cái chết của Ngài.

Giáo dân muốn biết tại sao? Tại sao họ không chịu lắng nghe những gì Chúa Giêsu nói? Một cách nào đó, câu trả lời rất đơn giản: vì Ngài giải thích truyền thống theo một cách khác. Chúng ta đừng nghĩ chúng ta không ở trong truyền thống. Chúng ta có những quan điểm chính trị khác nhau về những gì đang xảy ra trong đất nước, trong thế giới, và bạo lực thường là câu trả lời của chúng ta. Có những thời điểm trong lịch sử mà việc có quan điểm khác biệt là rất nguy hiểm – dù trong tôn giáo, trong Giáo hội, trong giáo đường Do Thái hay trong chính quyền. Hôm nay chúng ta đang đối diện với điều này. Tôi vừa đọc tin ở Ấn Độ, có một số nữ tu bị bắt vì bị khép tội cải đạo. Đó là ở ngay chính đất nước họ. Ngày nay các nữ tu ở Mỹ không gặp chuyện này, nhưng đã từng có thời họ đã bị – không ai biết tương lai sẽ ra sao – linh mục, nữ tu, tu sĩ hay giáo dân cũng có thể bị trừng phạt vì có quan điểm khác biệt. Chúng ta biết điều này và chúng ta không nên ngạc nhiên.

Chúa Giêsu mang đến một cách nhìn khác, Ngài bị giết vì Ngài bị cho là nguy hiểm do quan điểm của Ngài. Vì thế không chỉ cái chết của Ngài, mà cả cuộc sống của Ngài đã dẫn đến cái chết. Vì sao Ngài lại sống như vậy? Một lần nữa, câu trả lời cũng phần nào giống với lý do vì sao có công trình tạo dựng. Và chúng ta không chỉ hỏi vì sao có tạo dựng – mà chính chúng ta là một phần của Tạo dựng.

Chúng ta thấy điều này trong thư thánh Phaolô gởi tín hữu Rôma: “Bình an với Thiên Chúa nhờ Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, nhờ Người mà chúng ta đã được vào trong ân sủng này, nơi chúng ta đang đứng vững.” Đó là ân sủng của việc được làm phần tử của vương quốc Thiên Chúa. Chúng ta được tạo dựng, và theo một nghĩa nào đó, được tái tạo, được đổi mới và tất cả chúng ta đều được đổi mới.

Trong Tông huấn Niềm vui Tin mừng – Evangelii Gaudium, Đức Phanxicô đã viết: “Nhờ bí tích Rửa tội, tất cả chúng ta là những môn đệ truyền giáo.” Nhờ bí tích Rửa tội, chúng ta là môn đệ, là người bước theo Chúa Giêsu. Là môn đệ truyền giáo: chúng ta bước theo Ngài bằng cách loan báo lòng tốt lành của Thiên Chúa. Chúng ta không chỉ theo Chúa Giêsu bằng đầu óc, nhưng chúng ta sống sứ mạng qua  cách chúng ta đối xử với đồng nghiệp, cách chúng ta phục vụ và chăm sóc những người cần giúp đỡ trong đời sống hàng ngày, những người rất thân cận với chúng ta, cha mẹ, con cái của chúng ta.

Vì vậy, Chúa Giêsu là Đấng cứu chuộc chúng ta. Từ này nghe như xa xưa, chúng ta ít dùng từ này trong ngôn ngữ hằng ngày. Nhưng thực ra, ý nghĩa thật sự là: chúng ta có một người bạn bị giam, chúng ta đem tiền đến “chuộc.” Và chúng ta hiểu, chúng ta trả giá để người này được tự do. Và đó là điều mà Tin Mừng nói đến.

Và bài Tin Mừng: Chúa Giêsu nói với các môn đệ – không chỉ các tông đồ – nhóm môn đệ rộng hơn gồm những người bình thường đi theo Ngài. Vì thế, tất cả chúng ta đều được kêu gọi thực hiện điều Chúa Giêsu nói ở đây: cầu nguyện xin Chúa Thánh Thần ngự xuống.

Chúa Thánh Thần là quyền năng của Thiên Chúa, đang hoạt động trong thế giới, hoặc đang chờ để hoạt động trong thế giới. Nghe có vẻ rất “bình thường”, chúng ta hình dung hệ thống nước trong ngôi nhà. Nguồn nước có đó, đầy sức mạnh, nhưng chúng ta phải mở vòi nước, nước mới chảy ra. Đó là cách Thiên Chúa dự vào cuộc sống chúng ta, cách Thiên Chúa hành động.

Một thần học gia đã nói: “Thiên Chúa không bao giờ làm điều gì một mình.” Khi Ngài đã có công trình tạo dựng, Ngài luôn hành động qua tạo vật. Ngài không làm một mình. Như thế điều này có nghĩa là gì? Tôi nghĩ lại hình ảnh hệ thống nước. Chúng ta phải mở vòi nước. Nước đến từ đâu? Từ chúng ta, nhưng cũng từ Thiên Chúa. Quyền năng của Thiên Chúa, chúng ta được đắm chìm trong đó, giống như nước có mặt ở mọi nơi trong ngôi nhà, nhưng nước được giữ trong hệ thống cho đến khi chúng ta mở vòi. Chúng ta nghĩ về điều này như quyền năng của Thiên Chúa, như năng lượng của Chúa Thánh Thần.

Chúng ta cầu xin Chúa Thánh Thần ngự đến, nhưng có lẽ chúng ta nên cầu xin để chính chúng ta mở lòng ra với Chúa Thánh Thần và để Chúa Thánh Thần hành động.

Đó là bài đọc hôm nay. Đó là ý nghĩa – hay ít nhất là một phần ý nghĩa – của các bài đọc. Vậy tất cả các điều này liên quan gì đến chúng ta? Tôi nói về sự tốt lành của công trình tạo dựng. Lẽ nào điều này không kêu gọi chúng ta làm nhiều việc sao? Không kêu gọi chúng ta có trách nhiệm với sinh thái sao? Không kêu gọi chúng ta chia sẻ sao? Và rồi chúng ta nhìn đến việc được cứu chuộc, như tôi đã nói, đó là cứu khỏi chính bản thân mình – khỏi sự nhỏ nhen, khỏi việc không muốn tha thứ cho người khác, khỏi lòng tham. Đôi khi chúng ta còn ẩn nấp sau những chuyện này.

Rất nhiều điều đang diễn ra trong xã hội chúng ta đang sống – dù trong Giáo hội hay trong chính quyền – chúng ta hưởng lợi từ những quyết định làm người khác đau khổ. Và theo một nghĩa nào đó, chúng ta không làm gì cả vì nghĩ mình không thể làm gì. Nhưng chúng ta có thể đứng lên cho sự thật. Chúng ta có thể đứng lên vì điều đúng đắn – như Chúa Giêsu đã làm. Chúa Giêsu không bỏ đi khi biết những gì mình nói có thể không được đón nhận. Và thực tế cho thấy đúng là không được đón nhận. Vào thời đó, dưới sự chiếm đóng và áp bức của đế quốc La-mã, đặc biệt là vào những dịp lễ khi có nhiều người Do Thái đổ về Giêrusalem, các nhà lãnh đạo Do Thái buộc phải giữ hòa bình. Vì nếu không, người Rôma sẽ can thiệp và dùng vũ lực để giữ trật tự. Đó là bối cảnh Chúa Giêsu đã phải đối diện. Và Ngài vẫn đứng lên. Ngài đứng lên vì sự thật. Điều này ngày nay vẫn còn được kêu gọi, được lặp đi lặp lại.

Bài đọc thứ ba nói với chúng ta: nếu chúng ta cầu nguyện xin Nước Chúa trị đến, thì chính chúng ta là người làm cho điều này trở nên hiện thực. Bạn và tôi, qua cách sống của chúng ta, chúng ta là những người mang quyền năng của Chúa Thánh Thần vào thế giới này. Thiên Chúa là Thiên Chúa của mọi người. Thiên Chúa đã chọn dân Do Thái để toàn thế giới biết Thiên Chúa là Thiên Chúa của tất cả và là Thiên Chúa của yêu thương. Thiên Chúa đã chọn dân Do Thái, và người Do Thái tối hậu là Chúa Giêsu – Ngài đã sai các môn đệ của Ngài đi thực hiện điều Thiên Chúa hằng mong muốn từ đầu: theo ngôn ngữ kitô giáo: thiết lập Nước Chúa, nơi con người sống trong hòa bình và hòa hợp.

Nghe có vẻ như đây là một thông điệp lạ lùng cho lễ Chúa Ba Ngôi? Nhưng chúng ta cần nhớ, không biết điều gì xảy ra trong nội tâm Ba Ngôi (ad intra). Điều chúng ta biết là những gì Ba Ngôi hướng ra bên ngoài (ad extra). Và “ad extra” chính là mối tương quan chúng ta có với Thiên Chúa – dù là với tư cách thụ tạo, thành viên của Giáo hội, hay bất kỳ vai trò nào – tất cả đều là mối tương quan. Bằng cách nào đó, Thiên Chúa làm việc với chúng ta. Thiên Chúa làm việc trong chúng ta. Thiên Chúa làm việc qua chúng ta. Đó là tất cả những gì chúng ta có thể nói về mầu nhiệm Ba Ngôi.

Nhưng đó cũng là tất cả những gì cần nói về cuộc sống là gì, về ý nghĩa cuộc sống. Tôi muốn nhấn mạnh một lần nữa: chúng ta được đặc ân khi tham dự vào điều này. Và chúng ta có một trách nhiệm lớn lao, đó là để cho mình được Thiên Chúa chọn, và để Thiên Chúa hành động qua chúng ta. Ngôn ngữ hiện đại là “xây dựng vương quốc Thiên Chúa”; ngôn ngữ Giáo hội là “cứu chuộc nhân loại”. Dù nói cách nào, thì cũng là một ý: sống đúng với ơn gọi và sự thật.

Vì vậy, chúng ta suy nghĩ về những điều này khi đọc các bài đọc ngày chúa nhật. Suy nghĩ về cách Thiên Chúa tương tác với chúng ta, về ba con đường khác nhau này. Chúng ta là thụ tạo của Thiên Chúa, nhưng lại là những sinh vật được tạo ra để khao khát điều này. Vậy mà chúng ta lại sống như thể không hề khao khát. Và đó là tội khi chúng ta phủ nhận điều mà chúng ta được tạo ra để khao khát.

Và đó chính là thách thức mà các bài đọc hôm nay mời gọi chúng ta đối diện.